Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan, İran prezidenti Həsən Ruhani və Rusiya prezidenti Putin bu gün Tehranda görüşüb.
Strateq.az xəbər verir ki, zirvə görüşündə ilk geniş çıxışı Putin edib.
O, İdlibdə müxtəlif terror qruplarının olduğunu və onların zərərsizləşdirilməsinin vacibliyini deyib.
Putin bildirib ki, böhranın ağrısız həll edilməsi vacibdir: “Davamlı sülhün bərqərar olması üçün çox işlər görülməlidir, insanlar yavaş-yavaş barışa doğru addım atır. Beynəlxalq birlik də buna dəstək olmalıdır. Bizim əsas məqsədimiz terrorçuları təmizləməkdir. Onların mülki şəxslərin arxasına sığınaraq, Suriyanın qanuni hakimiyyətinə qarşı fəaliyyətinə yol vermək olmaz”.
Putin çıxışında bir çox məsələlərə də toxunub. O, əmin olduğunu bildirib ki, bugünkü görüşdən müsbət sonluqlar alınacaq.
Putindən sonra isə Ruhani sözü türk həmkarı Ərdoğana verib.
Türkiyə lideri Ərdoğan bildirib ki, Astana razılaşmasına sadiq qalınmalıdır. O, ümid etdiyini bildirib ki, bugünkü görüşdə arzulanan nəticələr əldə ediləcək: “Biz Afrin və digər bölgələri terrorçuları təmizlədik. Məqsədimiz qaçqınların evlərinə təhlükəsiz qayıtmasını təmin etmək idi, bunu da etdik. Ancaq zamanla gərginliyi məqsədli artıranlar var. Türkiyə olaraq biz Astana razılaşmasının riskli hala gəldiyini görürük. İdlib bizim üçün həm də bir milli təhlükəsizlik məsələsidir”.
Ərdoğan qeyd edib ki, İdlibə hər hansı bir hücum böyük fəlakətə yol açacaq, böyük köç olacaq:
“Oradan milyonlarla insan bizim sərhədimizə sığınacaq. Biz əsla İdlibin qan gölünə dönməsini istəmirik. Bunun üçün də İran və Rusiyalı dostlarımızdan dəstək gözləyirik. Burada baş verəcək toqquşma böyük qətliama, qana, köçə səbəb olacaq. Biz bunu istəmirik. Biz Suriyada vəziyyət normallaşana qədər varlığımızı davam etdirəcəyik”.
Ərdoğan İran və Rusiya liderlərinə İdlibdəki vəziyyətlə bağlı təklif verib. O deyib ki, İdlibdəki müşahidə məntəqələri genişlənə, mülayim müxaliflərə həmin məntəqələrdə yer vermək olar: “Biz sizlərdən bizim də həssaslığımız anlayacağınızı gözləyirik”.
Ərdoğan PKK/YPG-nin fəaliyyətinə də toxunub və ABŞ-ın bu qrupa dəstəyini pisləyib. Eyni zamanda, Suriyada kimyəvi silah tətbiqinə də toxunub.
Türkiyə lideri bundan sonrakı zirvənin Rusiyada baş tutacağını vurğulayaraq, deyib ki, həmin zirvəyə böyük ümidlərlə gedəcəklərinə inanır.
İran prezidenti Ruhani isə çıxışında deyib ki, Suriyada məqsədləri sülh və barışıqdır: “Biz Suriyada böyük mərhələdən keçdik. Ən önəmlisi odur ki, artıq terrorçu qrupları danışdıran, onları qoruyan ölkələr artıq əvvəlki mövqelərini itiriblər. ABŞ və sionist qruplar terrorçulara silah verdi, onları dəstəklədi, ancaq görürük ki, artıq onlar çökür. Onlar məqsədlərinə çata bilməyəcək. Bu, önəmlidir.
İndi Suriyada iki vacib məsələ var:
Qalan terrorçuların zərərsizləşdirilməsi;
Suriyada yeni dönəmin başlanması, konstusiyanın qəbulu, demokratik, sivil dövlət sistemninin yaradılması…”.
Ruhani deyib ki, İdlib məsələsini elə həll etmək gərəkdir ki, nə terrorçu qalsın, nə də xalq əziyyət çəksin: “İdlib bütün terrorçulardan təmizlənməlidir. Bu terrorçular mülki şəxslərin arxasında gizlənirlər. Bütün çabalarımız buna yönəlməli, xalqı qorumalıyıq” .
O, Fəratın sahilində ABŞ-ın dəstəklədiyi YPG qüvvələrinin də problem olduğunu deyib: “Burada da problemlər var. Bu da ABŞ-ın yaratdığı problemdir. Bizim istəyimiz Amerikanın bu bölgəni tərk etməsi, bütün xalqın yurdlarına rahat qayıtmalarıdır”.
Ruhanidən sonra yenidən söz alan Ərdoğan İdlibdəki bombardmanın dərhal dayandırılmasını istəyib: “Çünki artıq oradan köç başlayıb, bizim sərhədimizə doğru gəlirlər. Bizim artıq qaçqın qəbul etmək limitimiz dolub, biz onları yerləşdirə bilməyəcəyik. Buna bizim nə gücümüz, nə də imkanımız var. Ona görə atəşkəs əldə olunmalı və bundan sonra birgə tədbirlər planı hazırlayaq və müvafiq addımlar ata bilərik. Bizim son sözümüz atəşkəsin dərhal həyata keçirilməsidir”.
Bundan sonra Putin söz alıb.
O, qeyd edib ki, Suriyanın ərazi bütövlüyü tam təmin edilməli və qanuni hakimiyyət bütün ərazilərinə nəzarət etməlidir: “Prezident Əsəd Suriyanın gələcəyi üçün qurulan Ana Yasa Komitəsində kimlərin təmsil olunacağının siyahısını verib. Müxaliflər də bu siyahını konkretləşdirib, verməlidir. Bu Suriyanın gələcəyini, onun ərazi bütövlüyü və sair məsələlərinin təminatı olacaq. Bundan başqa, həm hərbi, həm də diplomatik əlaqələr bir-biri ilə əlaqələndirilməlidir. Hazırda Suriyada yenə də terrorçular qalıb, onlar hər an hər addım ata bilərlər. Biz onlara qarşıyıq, onlara imkan verə bilmərik. O üzdən müzakirələr davam etməlidir”.
Bundan sonra Ruhani bir daha deyib ki, elə edilməlidir ki, həm terrorçular ayaq açmasın, həm də xalq zərər görməsin: “Bunun üçün mütəxəssislərimiz daha çox işləməlidir. Məsuliyyətimiz çox böyükdür. Hamımız çalışmalıyıq ki, Suriyanın konstitusiyası yenidən yazılsın, artıq bura qanuni yolla hakimiyyətin təminatı həllini tapsın”.
Sonda Ərdoğan bir daha söz alaraq, bir daha atəşkəsdən danışıb: “Biz bu gün burada atəşkəs əldə edərsək, bu, zirvənin qələbəsi olacaq, xalq rahatlanacaq…”.
Sonda Ruhani Tehran bəyannəməsi haqda məlumat verib.
Ancaq Ərdoğan bəyannamənin 3-cü maddəsinə etiraz edib və bildirib ki, burada “atəşkəs” sözü açıq yazılmalıdır: “Bu söz əlavə olunarsa, daha yaxşı olar”.
Putin isə bununla razılaşmayıb. O, bunu ərazidə terrorçu qrupların fəaliyyəti ilə əlaqələndirib: “Həmin bənddə hər üç ölkənin məsuliyyəti aydın göstərilib”.
Ərdoğan isə belə olan halda deyib ki, zirvədən bütün terror qruplarına, o cümlədən YPG-yə də silahları yerə qoymaq çağrışı edilməlidir. Ruhani bu məsələdə ona dəstək verib və belə bir çağırış edib.
Bununla da zirvə yekunlaşıb. Və 12 maddəlik Bəyannamə qəbul edilib.
Bundan sonra liderlər mətbuat birgə açqılamalar verib.
qaynarxett.az
