Kitabın Ruhunu Yaşadan İnsan
(Professor Kərim Tahirov haqqında portret-oçerk)
Bəzən bir ömrün qapısını açan ilk səs, vərəqlənən bir kitabın səsi olur. O səs təkcə kağızın xışıltısı deyil — düşüncənin, yaddaşın, ruhun oyanışıdır. Kərim Tahirovun həyatı da elə bu səsdən başlayır. Kitabın səssiz aləmini danışdıran, sözün daşını cilalayan, xalq yaddaşına göz bəbəyi kimi sahib çıxan bir insanın ömrüdür bu.
I. Sözün sükutu içində
O, 1970-ci illərin sakit, amma içi gurultulu bir çağında universitetin kitabxanaçılıq fakültəsinə daxil olanda bəlkə də özü də bilmirdi ki, kitab ömrünün həm başlanğıcı, həm də sonu olacaq.
O kitablar ki, hər biri bir insan qədər qədim, bir tarix qədər dərin idi.
O, səhifələrin tozundan işıq axtarırdı — çünki bilirdi, xalqın yaddaşı kitab rəflərinin arxasında yatır, millətin gələcəyi isə oxunmuş səhifələrin arasında nəfəs alır.
1978-ci ildə o, tələbəlik partasından qalxıb M.F. Axundov adına Respublika Kitabxanasına gələndə, əslində, taleyinə çevriləcək bir binaya daxil olurdu. Bu divarların arasında onun gənclik illəri, ilk tədqiqatları, gecəyarısı işıqları, kitab qoxusuna qarışan arzuları qaldı.
Böyük kitabxanaçı, sonra baş kitabxanaçı... Vəzifələr dəyişirdi, amma bir şey dəyişmirdi: onun baxışında hər kitab canlı bir varlıq idi.
II. Qələmin və zəhmətin simfoniyası
1983-cü ildən etibarən Kərim müəllimin yolu dövlətin mədəniyyət idarəçiliyindən keçdi. O, Mədəniyyət Nazirliyinin aparatında kitabxana işinə nəzarət edən bir müfəttiş kimi deyil, bu işin taleyinə yanaraq çalışan bir qoruyucu kimi çalışdı.
Hər göstərişin, hər hesabatın arxasında bir kənd kitabxanasının taleyi, bir oxucunun ümidli baxışı var idi.
Vəzifə pillələri onun üçün pillə deyildi, bir-birinə bağlanan kitab səhifələri idi. O, hər səhifəni təmiz saxlayırdı — çünki tarixə çevriləcəyini bilirdi.
2000-ci illərdə Milli Kitabxanaya qayıdışı elə bil bir insanın öz evinə qayıdışı idi. Bu dəfə direktor müavini kimi, sonra isə direktor kimi.
Binanın pəncərələrinə yeni işıq düşdü: elektron kataloqlar, rəqəmsal bazalar, beynəlxalq əməkdaşlıqlar...
Amma Kərim Tahirov üçün bu texnologiyalar sadəcə alət idi — əsas məsələ ruhu qorumaq idi. O ruh ki, kitabxananın hər daşında, hər rəfində, hər tozlu əlyazmanın qoxusunda yaşayır.
III. Elmin sərhədlərini aşan işıq
Kərim Tahirov elmi rəqəmlərlə deyil, ruhla ölçür. O, hər araşdırmasında kitabxananı bir canlı orqanizm kimi görür — onun yaddaşı, ürəyi, nəfəsi var.
“M.F.Axundov adına Azərbaycan Milli Kitabxanasının tarixi (1923–1959)” adlı dissertasiyası əslində bir arxiv tozunun içində işıq axtarışı idi. O işıq ki, bu gün Milli Kitabxananın rəqəmsal ekranlarında, dünya kitabxanalarının xəritəsində parlayır.
250-dən çox elmi məqalə, 150-dən artıq kitab, biblioqrafiya və metodik vəsait... Bu rəqəmlər təkcə zəhmətin göstəricisi deyil, həm də bir düşüncə fəlsəfəsinin təcəssümüdür.
Kərim Tahirov üçün biblioqrafiya sadəcə adların sırası deyil — o, bir millətin elm tarixinin salnaməsidir. Hər müəllif, hər əsər, hər nəşr bir ulduz kimi parlayır bu salnamədə.
IV. Müəllim portreti
Onun sinif otağı da bir kitabxana kimidir — sükutla dolu, amma o sükutun içində min söz danışır.
Tələbələri onu “kitabın nəfəsini duyan müəllim” adlandırırlar.
O, hər dərsində deyir:
“Kitabxana yalnız oxu yeri deyil, düşüncə laboratoriyasıdır. Orada sükut danışır, sözlər dinləyir.”
Onun yetişdirdiyi gənclər bu gün ölkənin ən müxtəlif mədəniyyət ocaqlarında, kitabxanalarda, arxivlərdə çalışır, müəllimlərinin ideallarını davam etdirirlər.
Kərim müəllim üçün bu, ən böyük mükafatdır — insanın öz fikrindən yeni düşüncə doğurması.
V. Beynəlxalq səhnədə Azərbaycan adı
Dünyanın qırxdan artıq ölkəsində elmi konfranslarda çıxış edən bu alim hər dəfə tribunaya qalxanda bir kitabxana deyil, bir xalqı təmsil etdiyini bilir.
O, İFLA, CENL, BAE kimi beynəlxalq təşkilatlarda Azərbaycan adını elm dili ilə tanıdan simadır.
2015-ci ildən Avrasiya Kitabxanalar Assambleyasının vitse-prezidenti kimi çıxışları, layihələri, imzaladığı əməkdaşlıq memorandumları milli kitabxanaçılığımızın dünya miqyasında səsini eşitdirdi.
2019-cu ildə onun təşəbbüsü ilə həyata keçirilən “Milli-mənəvi dəyərlərimizin vətənə qayıdışı” layihəsi təkcə kitabların deyil, tariximizin də dönüşü idi.
Dünya kitabxanalarında mühafizə edilən Azərbaycan klassiklərinin əlyazmaları rəqəmsal surətdə vətənə gətirildi.
Sanki əsrlər boyu qürbətdə qalan sətirlər yenidən doğma torpağın havasını duydu.
VI. Qarabağa aparılan kitablar
2020-ci ilin 44 günlük Zəfərindən sonra Kərim Tahirov yenə də kitabın dililə danışdı: “Qarabağa kitabla gedək.”
Bu söz bir şüar deyil, bir missiya idi.
İşğaldan azad edilmiş torpaqlarda kitabxanaların bərpası üçün minlərlə kitab toplandı.
Bu, təkcə kağızların daşınması deyildi — bu, Vətən yaddaşının dirilişi idi.
Kitablar o torpaqlara yenidən həyat, mədəniyyət, işıq aparırdı.
Kərim Tahirov o layihənin hər addımında “sözün də bir ordusu var” deyirdi — və o ordu qalib gəlmişdi.
VII. Nizaminin izi ilə
Nizami Gəncəvinin 880 illik yubileyi ərəfəsində Kərim Tahirovun adı yenə ön plana çıxdı.
O, “Nizami Gəncəvi: Biblioqrafiya” adlı 808 səhifəlik monumental əsərin müəllifi və elmi redaktoru kimi dahi şairin adını elmin dili ilə yaşatdı.
Əlyazmaların digital surətləri toplanaraq bir bazada birləşdirildi — bu, klassikanın müasirliyə qovuşması idi.
Sanki əsrlər öncə Gəncədə yazılmış sətirlər XXI əsrin ekranlarında yenidən nəfəs aldı.
VIII. Mükafatlar və minnətdarlıq
Professor Kərim Tahirov təkcə elmin deyil, həm də dövlətin diqqətindədir.
“Əməkdar mədəniyyət işçisi”, “Vətənə xidmətə görə” ordeni, “Qızıl Fortuna”, “Cəfər Cabbarlı”, “Ziyadar”, “TÜRKSOY” və digər mükafatlar onun ömrünün sətirlərində işıq kimi yanır.
Amma o, təvazökarlıqla deyir:
“Ən böyük mükafat kitabxananın işıqlı qapısından içəri girən oxucunun baxışıdır.”
IX. İşıqlı xarakter portreti
Onun kollektivində “Kərim müəllim” deyəndə ilk ağla gələn söz “ədalət” olur.
O, tələbkardır, amma qəlbi yumşaq bir insan kimi həm də qayğıkeşdir.
Rəhbərlik etdiyi kollektivdə hər kəs onunla işləməyin məsuliyyətini, amma eyni zamanda insani istiliyini hiss edir.
Çünki o, rəhbərliyə idarəçilik kimi yox, tərbiyə prosesi kimi baxır.
Bir sözü var:
“Kitabxanada ən çox qorunmalı olan dəyər kitab yox, insandır.”
X. Ruhun kitabxanası
İndi Milli Kitabxananın dəhlizlərində onun addımlarının səsi duyulur — sakit, amma dərin.
Hər rəfdə, hər əlyazmada, hər elektron kataloqda bir iz qoyub.
Kərim Tahirov bu ölkənin kitab yaddaşını müasir dünyaya daşıyan körpüdür.
O, keçmişlə gələcəyi, qələmlə ekranı, kağızla pikseli barışdıran insandır.
Onun həyatı bir kitab kimidir — səhifələri tərtib olunub, amma hələ bitməyib.
Çünki bu kitabın adı **“Kitabın ruhunu yaşadan insan”**dır,
müəllifi isə Kərim Tahirovun özü.
